Trẻ cậy cha, già cậy ai?

Tôi lớn lên với lời dạy ‘cố tìm việc ổn định, có lương hưu, sau này đỡ phải lo’, để rồi cứ đau đáu: trẻ cậy cha, già cậy ai?

Bố tôi phải nhập ᴠɪệɴ giữa những ngày ᴅịᴄʜ ʙệɴʜ cao điểm nhất và tôi đang ở cách nhà hơn 1.600 km. Ngoài những cuộc điện thoại (video call) mỗi ngày và một tẹo tương trợ về mặt kinh tế, tôi gần như chơi thể làm gì hơn cho bố. Tôi là một trong những người trẻ thuộc làn sóng thiên di về những thành phố lớn để làm việc, hài lòng sống xa quê hương và gia đình.

Hải Phòng quê tôi không phải một vùng nông thôn heo hút mà là một tỉnh thành trực thuộc trung ương. ba má tôi có thể bắt một chuyến bay thẳng vào TP HCM thăm con mỗi khi có dịp mà không cần phải trung chuyển quá nhiều phương tiện khác. Tuy nhiên, giờ “dịp” là một định nghĩa hoàn toàn phụ thuộc vào “dịch”.

Khớp gối của bố tôi bị ᴠɪêᴍ nặng, ông cũng chờ dịp lên Hà Nội để mổ ở ʙệɴʜ ᴠɪệɴ mà thẻ bảo hiểm có bảo lãnh viện phí. Thế nhưng cái “dịp” đó không tới được do tình hình ᴅịᴄʜ ʙệɴʜ ở thủ đô và các tỉnh phụ cận ngày một phức tạp, trong khi cái chân đau của bố tôi không chờ được nữa. Vậy là bố nhập ᴠɪệɴ ở Hải Phòng đúng những ngày dịch ᴄăɴɢ ᴛʜẳɴɢ nhất. Chỉ có mẹ tôi được phép vào chăm, mọi người đều hiểu: giờ ai ở đâu nên ở yên đấy.

Tôi không phải là người trẻ độc nhất phải sống xa nhà. Phần lớn bạn bè tôi đều rời quê hương đi học đại học từ năm 18 tuổi. Chỉ một số ít sẽ về lại Hải Phòng để làm việc, còn đa số khác sẽ làm việc tại Hà Nội, TP HCM, hoặc du học và làm việc tại nước ngoài. Hơn mười năm xa nhà, tôi gặp bạn bè tứ chiếng và hiểu rằng chúng tôi cũng không phải nhóm thiểu số.

Làn sóng dịch chuyển và đô thị hóa đẩy đời millennials (thế hệ Y – những người sinh ra trong khoảng năm 1980 đến những năm đầu thập niên 2000, đến nay khoảng 18–34 tuổi) đi khắp nơi trên thế giới, kéo họ đi rất xa so với mái ấm thời ấu thơ. Chúng tôi vẫn kết nối với gia đình, duyệt công nghệ, và nuốm trông nom bố mẹ mình bằng một tẹo ít tiền gửi về.

“Trẻ cậy cha, già cậy con” là câu tục ngữ trình diễn.# một truyền thống lâu đời của người Việt. Theo đó, khi con còn nhỏ, ba má là người dạy bảo nuôi nấng. Khi cha già, con là cây gậy cho cha mẹ tựa nương. Tuy khái niệm này không còn thực thụ hạp trong lối sống đương đại, bởi nhiều người cho rằng bác mẹ không nên khoác “tấm áo” nghĩa vụ lên con cái. Vòng lặp “ʜʏ sɪɴʜ đời bố, củng cố đời con” sẽ mãi không dứt nếu ai cũng mang tư tưởng nhờ, dựa dẫm. Câu chuyện này, tôi cho rằng nên hi vọng từ hai phía.

Thứ nhất, trẻ cậy cha là chuyện hoàn toàn thường nhật. Tôi không cổ xúy những trường hợp ngông nghênh theo kiểu “có biết bố tao là ai không?”, mà trông việc bác mẹ tạo dựng nền tảng tốt cho con cái là điều cấp thiết. Một đứa trẻ được nuôi dạy bằng tình thương và tri thức, được tắm mình trong môi trường lành mạnh và định hướng đúng đắn, có thể sẽ sớm tìm ra con đường phát triển của mình.

Thứ hai, già có cậy được con không? Nếu trông cậy được thì ở khía cạnh nào? Chắc hẳn cha mẹ nào cũng có một kỳ vọng nhất quyết đối với con mình. Trông cậy ở đây có thể là mong con nối thực hành ước mong dở dang thời trẻ, có thể là ước mơ cho con thành đạt, có kinh tế ổn định. Rất nhiều ba má khác chẳng mong gì ngoài con cái mình khỏe mạnh, hạnh phúc.

Tuy nhiên, nom một cách thực tại và khách quan, thế hệ những người ngoài 50 tuổi, hiện nay đang cần lao tự do ở Việt Nam chiếm số lượng lớn. Đây là đời những 6x, 7x lớn lên trong thời kỳ đổi mới và buộc phải tích lũy, kiếm tiền với rất nhiều thay đổi tầng lớp. ước mơ một thời của thế hệ này là có công ăn việc làm nhà nước để khi về già có lương hưu, nhưng thực tiễn nhiều người đã phải chọn con đường “không ổn định” để đủ ăn, đủ mặc, và lo được cho những đứa con.

Bố tôi là một trong những công nhân buộc phải xin Chinh Garden nghỉ hưu sớm không lương ở nhà máy đóng tàu Bạch Đằng để ra ngoài làm xưởng nhôm khi tôi bắt đầu đi học. lương lậu công nhân không đủ để nuôi một đứa trẻ ăn học, mà mẹ tôi khi ấy lại bắt đầu mang thai đôi. Tôi lớn lên với lời dạy “vắt tìm việc làm ổn định, có lương hưu để sau này đỡ phải lo”. bố mẹ tôi và chắc hẳn nhiều người cùng thế hệ đó cũng không hình dung nổi năm 2020 quỹ lương hưu của Việt Nam sẽ bắt đầu thâm hụt và nguy cơ cạn kiệt vào năm 2029, theo vắng của Tổ chức lao động quốc tế (ILO).

Bỏ lại phía sau làn sóng chuyển dịch về các thành phố lớn của người trẻ là những người già ở quê nhà. mai sau của họ sẽ dần phụ thuộc vào những đứa con. Dù đường sá giao thông và công nghệ có phát triển cách mấy, chúng tôi vẫn có khoảng cách khăng khăng với người nhà ở lại. Chúng tôi vẫn phải tự nhủ lại câu thơ rất hay của thi sĩ Trần Nhuận Minh trong bài “Dặn con” rằng phải sống đàng hoàng bởi: “Lòng tốt gửi vào nhân gian/ Biết đâu nuôi bố sau này”.

Vài năm trở lại đây, bố mẹ tôi bắt đầu tính chỗ dưỡng già. Tôi can ngăn, không muốn ba má chuyển đến những thành phố lớn để sống gần con cái, vì đích thực mảnh đất này chỉ hợp để đi làm, đi chơi. Ai lại chọn dưỡng già ở nơi đắt đỏ và đông dân bậc nhất cả nước bao giờ? Thế rồi, một lần nằm ᴠɪệɴ của bố khiến tôi cứ đau đáu: “Trẻ cậy cha, già cậy ai bây giờ?”.